«Πρησμένα μάτια μπορεί να καταστρέψουν την ποιότητα της ζωής σου» ήταν ο τίτλος ενός άρθρου σε μια βρετανική εφημερίδα, από μια νέα γυναίκα που περιέγραφε την εμπειρία της από την οφθαλμοπάθεια του Graves, όπως λέγεται η προσβολή των ματιών από τον θυρεοειδή. «Από μια νόστιμη νεαρά κυρία κατέληξα να γίνω ένα πλάσμα που ούτε η ίδια μπορούσα να αναγνωρίσω, με μάτια πεταγμένα προς τα έξω, με αλλοιωμένη έκφραση του προσώπου μου, ώστε να μην τολμώ να αντικρίσω πια τον κοινωνικό μου περίγυρο. Όταν απέκτησα και διπλωπία αυτό με έκανε να μη μπορώ να εργαστώ, ούτε να οδηγήσω και γενικά να περιορίσω δραματικά τις ενασχολήσεις μου». Στην περιγραφή της οφθαλμοπάθειας του Graves, ιδωμένης με τα μάτια της ασθενούς, υπογραμμίζεται η δραματική αλλαγή στην ποιότητα της ζωής της λόγω της επίδρασης της νόσου στην φυσιολογική και ψυχοκοινωνική δραστηριότητα του ατόμου.
O Δρ. Ντούντας μιλάει ως ειδικός στην αντιμετώπιση της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας σε Επιστημονική Ημερίδα της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας.
Oφθαλμοπάθεια Graves
Τι είναι;
Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια ή νόσος του Graves – Basedow είναι μια φλεγμονώδης αυτοάνοση πάθηση που συνδυάζεται με διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας (περίπου στο 20% των ατόμων που πάσχουν από υπερλειτουργία του θυρεοειδή αδένα).
Η πάθηση προσβάλλει άτομα 30-60 ετών και συχνότερα τις γυναίκες (σχέση γυναικών προς άνδρες 5:1). Στους καπνίζοντες (γυναίκες και άνδρες) η συχνότητα πολλαπλασιάζεται έως και 8 φορές. Ωστόσο, μπορεί να προσβάλλει και ευθυρεοειδικά άτομα.
Η ετήσια συχνότητα είναι περίπου 0,1‰ του πληθυσμού, που σημαίνει πως στη χώρα μας εμφανίζονται κάθε χρόνο γύρω στις 1000 νέες περιπτώσεις.
Συμπτώματα
Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια χαρακτηρίζεται από υποκειμενικά ενοχλήματα (πόνος), λειτουργικά συμπτώματα (δακρύρροια, διπλωπία, ελάττωση όρασης) και αισθητικά προβλήματα (οίδημα γύρω από τα μάτια, εξόφθαλμος, σύσπαση των βλεφάρων). Εκτός από το κυρίαρχο σύμπτωμα που είναι ο εξόφθαλμος, ο ασθενής παραπονείται για πόνο στους βολβούς ή πίσω από αυτούς, ερυθρότητα, αίσθημα ξένου σώματος, δακρύρροια και οίδημα στα βλέφαρα, ιδίως το πρωί, όταν ξυπνάει. Η σύσπαση των βλεφάρων συμβάλλει στο χαρακτηριστικό «λάμπον βλέμμα» και κάνει τον εξόφθαλμο να φαίνεται εντονότερος. Σε πιο βαριές περιπτώσεις υπάρχει περιορισμός της κίνησης των ματιών και διπλωπία.
Η αύξηση του όγκου του λίπους του κόγχου και των εξοφθαλμίων μυών (των μυών που κινούν τα μάτια) είναι η αιτία της εμφάνισης των συμπτωμάτων. Όταν η εξόγκωση αυτή είναι μεγάλη, μπορεί να ασκήσει πίεση στο οπτικό νεύρο με επίδραση στην όραση που μπορεί να φθάσει (ευτυχώς σπάνια) ακόμα και σε τύφλωση.
Πορεία της νόσου
Η πορεία της οφθαλμοπάθειας Graves χαρακτηρίζεται από 2 φάσεις. Την φάση της ενεργού νόσου κατά την οποία κυριαρχούν τα συμπτώματα της φλεγμονής (ερεθισμός, δακρύρροια, φωτοφοβία, οίδημα και κόκκινα μάτια) και την ανενεργή φάση ή φάση ηρεμίας, κατά την οποία τα φλεγμονώδη φαινόμενα βαθμιαία υποχωρούν. Υπάρχει περίπτωση, όμως, να παραμείνει η διαταραχή στη θέση των βλεφάρων, ο εξόφθαλμος ή ακόμη και η διπλωπία.
Θεραπεία
Η κορτιζόνη αποτελεί το κυριότερο και πιο αποτελεσματικό φάρμακο για τη νόσο μέχρι σήμερα. Συμπληρωματικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η ακτινοβολία των οφθαλμικών κόγχων, της περιοχής, δηλαδή, πίσω από τα μάτια για τον έλεγχο της αυτοάνοσης φλεγμονής.
Όταν η οφθαλμοπάθεια μεταπέσει στην ανενεργό φάση, όπου τα φλεγμονώδη στοιχεία εξαφανίζονται και η κατάσταση σταθεροποιείται, τότε με ειδικές χειρουργικές επεμβάσεις, είμαστε σε θέση να ανατάξουμε τυχόν λειτουργικά ή αισθητικά προβλήματα που άφησε η νόσος. Τα προβλήματα αυτά εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τους ασθενείς και να επηρεάζουν, ιδίως, την ποιότητα της ζωής τους, όπως έντονος εξόφθαλμος, ανάσπαση ή κατάσπαση βλεφάρων ή και στραβισμός.
Εικόνα 1.Κατάσπαση αριστερού άνω καικάτω βλεφάρου
Εικόνα 2. Στραβισμός
Χειρουργική θεραπεία
Η αποσυμπίεση του κόγχου έχει σαν στόχο την διόρθωση του εξόφθαλμου και τη διάσωση της όρασης του ασθενούς στις περιπτώσεις συμπιεστικής οπτικοπάθειας (συμπίεση οπτικού νεύρου από παρακείμενους φλεγμονώδες ιστούς του οφθαλμικού κόγχου). Αυτό επιτυγχάνεται με την χειρουργική αφαίρεση των οστέινων τοιχωμάτων του οφθαλμικού κόγχου, την αφαίρεση του λίπους του κόγχου ή και με συνδυασμό αυτών.
Ασθενής με έντονο εξόφθαλμο και συμπίεση οπτικών νεύρων άμφω οφθαλμών.
Αξονική τομογραφία. Στεφανιαία τομή, στην οποία φαίνεται η συμπίεση του οπτικού νεύρου από τους εξοφθάλμιους μύες. Περιστατικό που χρήζει χειρουργικής αποσυμπίεσης κόγχου.
Εικόνα 3. Ασθενής με εξόφθαλμο και στους δύο οφθαλμούς πριν την χειρουργική αποσυμπίεση οφθαλμικού κόγχου.
Εικόνα 4. Ο ίδιος ασθενής μετά την χειρουργική αποσυμπίεση των δύο οφθαλμικών κόγχων.
Τέλος, με τις βλεφαροπλαστικές επεμβάσεις διορθώνεται η οποιαδήποτε διαταραχή των βλεφάρων, όπως ανάσπαση ή κατάσπαση των βλεφάρων. Με αυτόν τον τρόπο, διορθώνεται ο λαγόφθαλμος (η αδυναμία κλεισίματος βλεφάρου κατά τη διάρκεια του ύπνου) εξαιτίας πρόπτωσης του οφθαλμού. Έτσι προστατεύεται, επίσης και ο κερατοειδής του οφθαλμού από ξηροφθαλμία εξ εκθέσεως.
Ασθενής με ανάσπαση αριστερού άνω βλεφάρου λόγω θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας
Εικόνα 5. Πριν το χειρουργείο αποκατάστασης της ανάσπασης στο αριστερό άνω βλέφαρο.
Εικόνα 6. Μετά το χειρουργείο αποκατάστασης της ανάσπασης στο αριστερό άνω βλέφαρο.
Ασθενής με κατάσπαση του δεξιού κάτω βλεφάρου λόγω θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας
Εικόνα 7. Πριν τη διόρθωση της κατάσπασης του δεξιού κάτω βλεφάρου
Εικόνα 8. Μετά τη διόρθωση της κατάσπασης του δεξιού κάτω βλεφάρου, με τη χρήση αυτογενούς μοσχεύματος
Ασθενής με κατάσπαση των κάτω βλεφάρων λόγω θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας
Εικόνα 9. Πριν την διόρθωση της κατάσπασης των κάτω βλεφάρων
Εικόνα 10. Μετά την αποκατάσταση της κατάσπασης των κάτω βλεφάρων